Nghề Luật sư (LS) ở Việt Nam đã trải qua hơn 64 năm phát triển. Nhưng phải đến thời kỳ đổi mới và hội nhập, nghề Luật sư nói chung và đội ngũ Luật sư nói riêng ở nước ta mới có những bước chuyển mình đầy triển vọng.
Số lượng Văn phòng luật sư tăng nhanh …
Cùng với sự phát triển của đất nước sau hơn 20 năm đổi mới, đội ngũ Luật sư đã phát triển nhanh chóng về số lượng và chất lượng ngày càng được nâng cao. Trong 9 năm (2001-2010), số lượng Luật sư đã tăng 250% so với trước khi Pháp lệnh Luật sư 2001 có hiệu lực. Để làm được điều này thực sự không dễ dàng khi nhận thức của xã hội về nghề Luật sư chưa tương xứng với tốc độ phát triển. Đó thực sự là kết quả từ những nỗ lực không ngừng của bản thân giới Luật sư trong quá trình hoàn thiện kỹ năng, nghiệp vụ và xây dựng vị trí trên cơ sở uy tín, đạo đức nghề nghiệp.
Tuy nhiên, so với nhu cầu về dịch vụ pháp lý hiện nay và xu thế gia tăng nhanh của nhu cầu này trong những năm tới, thì số lượng Luật sư ở nước ta còn chưa tương xứng. Nếu so sánh số lượng Luật sư trên số dân với một số nước trong khu vực và trên thế giới thì thấy rõ tỉ lệ này ở nước ta còn quá thấp (tỷ lệ số Luật sư trên dân số ở Việt Nam là 1/20.700, ở Singapore là 1/1.000, ở Mỹ là 1/250 v.v…). Thậm chí tỉnh Lai Châu chưa có đủ Luật sư để thành lập Đoàn LS. Mặt khác, số lượng Luật sư ở nước ta phát triển quá chênh lệch giữa khu vực thành thị và nông thôn, giữa đồng bằng và miền núi, trung du, hạn chế khả năng cung ứng dịch vụ pháp lý đáp ứng nhu cầu của nhân dân, ngay cả trong việc thực hiện bào chữa cho bị can, bị cáo mà luật định phải có sự tham gia của Luật sư.
Với chất lượng ấn tượng
Từ xuất phát điểm đầy khó khăn, chất lượng đội ngũ Luật sư ở nước ta vẫn không ngừng thay đổi diện mạo qua các giai đoạn phát triển. Số Luật sư có trình độ tương đương đại học luật giảm đến nay chỉ còn 128 người (tương đương 3,05% tổng số LS). Ngày càng nhiều Luật sư được đào tạo nghề tại Học viện Tư pháp – cơ sở duy nhất hiện nay được đào tạo nghề LS ở nước ta. Thời gian qua, hầu hết những Luật sư trẻ được kết nạp vào các đoàn Luật sư đều là những cử nhân luật và đã học qua lớp đào tạo nghề Luật sư 6 tháng về lý thuyết và 18 tháng thực hành kỹ năng hành nghề, rèn luyện đạo đức nghề nghiệp LS tại các tổ chức hành nghề LS.
Có nhiều người đã theo học các khoá đào tạo nghề Luật sư ở nước ngoài, tập sự hành nghề trong các tổ chức hành nghề Luật sư nước ngoài tại Việt Nam hoặc ở nước ngoài. Đã có những Luật sư đủ trình độ tham gia, thực hiện những dịch vụ pháp lý lớn và phức tạp, đặc biệt đã có khoảng 10 tổ chức hành nghề Luật sư chuyên sâu trong lĩnh vực đầu tư, kinh doanh, thương mại có yếu tố nước ngoài, và cũng đã có 1,2% số Luật sư có thể sử dụng tiếng Anh thành thạo trong hoạt động chuyên môn, tham gia thương lượng, đàm phán, tranh tụng.
Đạo đức nghề nghiệp là một tiêu chí quan trọng hàng đầu trong việc đánh giá chất lượng Luật sư. Các Luật sư ngày càng có ý thức tôn trọng và tuân thủ các quy tắc đạo đức và ứng xử nghề nghiệp Luật sư. Tuy nhiên, việc tuân thủ quy tắc đạo đức và ứng xử nghề nghiệp Luật sư vẫn chưa được nhận thức thật đầy đủ, chưa trở thành ý thức tự giác tuyệt đối đối với mỗi cá nhân LS trong hành nghề. Còn một số Luật sư vi phạm các quy tắc đạo đức và ứng xử nghề nghiệp Luật sư. Thậm chí còn lợi dụng danh nghĩa Luật sư gây ảnh hưởng xấu đến an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội hoặc vi phạm pháp luật nghiêm trọng đến mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Hiện tượng nêu trên tuy chỉ là một số cá biệt, nhưng đã gây ảnh hưởng xấu đến uy tín của đội ngũ Luật sư.
Song nhờ nâng cao nghiệp vụ, kiến thức, kỹ năng hành nghề, chất lượng dịch vụ của giới Luật sư đã được xã hội đánh giá tích cực. Năm 2008, về chất lượng dịch vụ của LS, 30% doanh nghiệp được hỏi đánh giá tốt và 66,3% doanh nghiệp đánh giá trung bình. Chỉ 3,7% doanh nghiệp được hỏi đánh giá kém về chất lượng dịch vụ của LS. Kết quả này đã phản ánh sự chuyển biến trong nhận của xã hội đối với vai trò, vị trí của LS trong công cuộc bảo vệ công lý, ngăn ngừa những rủi ro pháp lý.
Còn cần chuyên nghiệp hoá các tổ chức hành nghề Luật sư
Sau khi có Luật Luật sư, tổ chức hành nghề Luật sư thực sự đã “nở rộ” với những “hình hài” mới đầy năng động, phù hợp với việc đáp ứng các nhu cầu đa dạng của xã hội. Với gần 1.500 tổ chức hành nghề Luật sư trên cả nước, lực lượng Luật sư đã có tổ chức đã hành nghề một cách chuyên nghiệp, có tổ chức và định hướng rõ về lĩnh vực chuyên môn.
Nhưng khác với những dấu ấn trong sự phát triển về chất và lượng của đội ngũ Luật sư, tổ chức hành nghề LS còn cấn nhiều cố gắng để đạt được tính chuyên nghiệp theo tiêu chuẩn của thời kỳ hội nhập. Hiện mới có 22% các tổ chức hành nghề Luật sư có văn phòng được thiết kế theo tiêu chuẩn quốc tế hoặc theo mô hình của tổ chức hành nghề Luật sư nước ngoài và khoảng 24,3% tổ chức hành nghề Luật sư áp dụng phương pháp điều hành, quản lý hiện đại.
Sự phát triển của kinh tế – xã hội và “làn gió” hội nhập đã khiến số lượng khách hàng của các tổ chức hành nghề Luật sư tăng lên với tốc độ rất nhanh và mở rộng đáng kể. Không chỉ các cá nhân, mà ngày càng nhiều tổ chức, cơ quan trong và ngoài nước tìm đến những dịch vụ pháp lý của Luật sư Việt Nam. Song khách hàng nước ngoài mới chỉ tin tưởng một số ít tổ chức hành nghề ở TP.HCM hay Hà Nội (của các Luật sưtrẻ, được đào tạo ở nước ngoài hoặc theo chương trình đạo của nước ngoài).
Thực trạng của đội ngũ và nghề Luật sư hiện nay là một thách thức không nhỏ cho đội ngũ Luật sư, đặc biệt là Liên đoàn Luật sư – tổ chức xã hội nghề nghiệp của Luật sư toàn quốc (sẽ được thành lập tại Đại hội đại biểu Luật sư toàn quốc lần thứ nhất) – trong những nỗ lực làm tăng sức cạnh tranh của Luật sư Việt Nam với đồng nghiệp nước ngoài ngay trên “sân nhà” và tiến xa hơn nữa là thị trường Luật sư thế giới./.
Sau khi Pháp lệnh Luật sưnăm 2001 và Luật Luật sư được ban hành, số lượng Luật sư ở nước ta đã tăng từ 1.632 LS và 468 Luật sư tập sự (tính đến tháng 9/2001) lên đến 5.334 Luật sư và 2.000người tập sự hành nghề Luật sư (tính đến hết tháng 2/2009). Hiện nay trong tổng số Luật sư, số Luật sư có trình độ cử nhân luật trở lên đã chiếm 96,95%, số Luật sư đã qua đào tạo nghề Luật sư chiếm 65,8%,
Tính đến 31/12/2008, cả nước có 1.479 tổ chức hành nghề Luật sư, trong đó có 1.284 văn phòng Luật sư, 80 công ty luật hợp danh và 115 công ty luật TNHH. Các tổ chức hành nghề LS chủ yếu ở Hà Nội (370 tổ chức) và TP.HCM (690 tổ chức).
Khách hàng của các tổ chức hành nghề Luật sư hiện nay ở nước ta chủ yếu là cá nhân (39,6%), doanh nghiệp trong nước (27,81%). Khách hàng nội địa chiếm 76,3% so với 23,7% khách hàng nước ngoài.
Văn phòng luật sư Dragon