Luật sư bào chữa, luật sư tranh tụng hay tư vấn có những điểm mạnh và yếu khi tác nghiệp cần được bảo vệ.
Kể từ ngày thành lập đến nay đã 27 năm, là Đoàn có bề dầy truyền thống. Sự hoạt động của các luật sư thành viên luôn luôn thể hiện là một đội ngũ luật sư có bản lĩnh: Vững vàng về chính trị tư tưởng, giữ vững quan điểm lập trường, bảo vệ đường lối chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, bảo vệ nền pháp chế XHCN, bảo vệ công lý, công bằng và lẽ phải. Nhờ đó các luật sư của Đoàn luật sư thành phố Hà Nội đã được sự tin cậy của các cấp uỷ đảng, chính quyền và nhân dân Hà Nội nói riêng và cả nhân dân ở các tỉnh, thành mà luật sư Hà Nội đã từng hoạt động. Đoàn luật sư Hà Nội cũng là Đoàn duy nhất có một Đảng bộ gần 200 đảng viên, sinh hoạt trong 20 chi bộ, có Đoàn thanh niên CS Hồ Chí Minh, có hội Cựu chiến binh, Chi hội luật gia, Câu lạc bộ phụ nữ. Các tổ chức và các thành viên của các tổ chức này luôn luôn là những người tiền phong gương mẫu trong việc giữ gìn đạo đức, ứng xử nghề nghiệp luật sư. Các thành viên của các tổ chức này là nòng cốt trong việc xây dựng Đoàn luật sư trong sạch vững mạnh. Đoàn luật sư Hà Nội là Đoàn duy nhất biết tranh thủ, phối hợp với Sở Tư pháp ký kết Bản Quy ước phối hợp thực hiện việc kết hợp quản lý nhà nước với tự quản của tổ chức xã hội nghề nghiệp.
Bên cạnh những điểm mạnh trên đây, Đoàn luật sư thành phố Hà Nội còn một số điểm yếu cần được khắc phục. Về Đoàn, là một tổ chức xã hội nghề nghiệp có chức năng đại diện bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của luật sư trong quá trình hành nghề. Đó là chức năng quan trọng, nhờ đó mà gắn kết các luật sư thành viên với Đoàn. Nhận thức được điều đó nhưng làm chưa được bao nhiêu. Còn gặp nhiều lũng túng, một số trường hợp chỉ biết làm văn bản gửi các cơ quan chức năng để nhờ có biện pháp thích hợp bảo vệ quyền hành nghề cho luật sư, nhưng kết quả đem lại rất hạn chế, nhiều trường hợp không có hồi âm.
Chẳng hạn như một văn phòng luật sư làm tư vấn cho cho các hộ gia đình sống trong một chung cư cao tầng. Khi chủ đầu tư nhà cao tầng này tự ý xây thêm nhiều tầng trên nóc chung cư, các hộ dân ở đây không đồng ý, phát sinh tranh chấp. Việc làm tư vấn cho các hộ dân là hoàn toàn chính đáng, thế nhưng có một số ngưới nhân danh Tổng giám đốc, chủ đầu tư toà nhà, kéo đến văn phòng luật sư gây gổ, đe dọa, ngăn cản không cho văn phòng luật sư làm tư vấn cho các hộ gia đình. Nhận được tin như vậy, Đoàn luật sư chỉ biết làm văn bản gửi cơ quan công an nơi có văn phòng luật sư nhờ can thiệp và gửi cho Tổng giám đốc chủ đầu tư toà nhà yêu cầu đình chỉ việc làm sai trái của những người cấp dưới. Sau đó cả cơ quan yêu cầu can thiệp và cả văn phòng luật sư đều không có hồi âm. Trường hợp khác, một luật sư do bạn quen nhờ, đã sửa giúp một đơn của 13 người dân tố cáo một quan chức địa phương mà họ cho là quan chức này đã bảo kê cho một số người chiếm đất công, làm nhà trái phép. Những người làm đơn không phải là khách hàng và cũng không trực tiếp gặp luật sư. Khi sửa đơn luật sư chỉ gạch bỏ một số từ ngữ thô tục, thiếu văn hoá. Luật sư này không ký vào đơn và cũng không gặp gỡ, xui dục những người viết đơn. Vậy mà, sau khi nhận được đơn, cơ quan công quyền ở địa phương đã ra lệnh bắt giam luật sư và tất cả những người ký đơn, không cần xem xét họ tố cáo có đúng hay không. Mặc dù, việc chiếm đất công làm nhà trái phép là có thực. Trong trường hợp này việc bảo vệ luật sư cũng có ý kiến khác nhau. Ý kiến thứ nhất cho rằng, Đoàn cần có văn bản kiến nghị với cơ quan chức năng bênh vực cho luật sư. Ý kiến thứ hai lại cho rằng phải chờ khi có bản án có hiệu lực pháp luật, không can thiệp sâu vào quá trình tố tụng. Đây là tình huống rất khó cho việc thực hiện chức năng đại diện bảo vệ quyền lợi của luật sư trong quá trình hành nghề.
Một trường hợp khách hàng khiếu nại, đòi lại tiền đã nộp cho Văn phòng luật sư, nhưng sau khi xác minh, gặp gỡ hai bên, thấy luật sư đã làm đủ những việc khách hàng yêu cầu, đã không chấp nhận yêu cầu của người khiếu nại.
Một luật sư gửi hồ sơ, văn bản yêu cầu được bênh vực, nhưng qua nghiên cứu thấy không có cơ sở nào để bênh vực, khi qua hai cấp xét xử luật sư đã thua kiện
Chức năng quan trọng khác, là việc thường xuyên tổ chức học tập nâng cao trình độ chính trị tư tưởng, cũng như chuyên môn, nghiệp vụ cho các luật sư thành viên chỉ mới dừng lại ở việc tổ chức ôn thi cho những người tập sư và một vài cuộc hội thảo theo từng chuyên đề. Đoàn chưa có chương trình, giáo án tổ chức học tập thường xuyên cho mọi đối tượng để nâng cao trình độ cho các thành viên từng bước tiến lên ngang tầm với luật sư khu vực và thế giới. Vấn đề này có một phần do nguyên nhân khách quan. Đó là trụ sở không ổn định, mỗi khi cần hội họp đều phải đi thuê, địa điểm, gặp rất nhiều khó khăn cho việc tổ chức học tập thường xuyên.
Về các luật sư thành viên, có thể nói tuyệt đại đa số được học tập bài bản, có bản lĩnh, vững vàng về chính trị tư tưởng, có trình độ hiểu biết về pháp luật. Những người có nhiệt huyết với nghề luật sư đều có nguyện vọng đem kiến thức của mình đóng góp vào công cuộc bảo vệ nền pháp chế XHCN, bảo vệ công lý, công bằng và lẽ phải. Số đông luật sư này đã và đang làm cho uy tín, danh dự của đội ngũ luật sư ngày càng được nhân dân tin tưởng. Bên cạnh số đông tốt ấy vẫn còn một số luật sư hoạt động hành nghề với động cơ không trong sáng. Họ đã lợi dụng lòng tin hoặc sự thiếu hiểu biết pháp luật của khách hàng để họ lấy tiền của khách hàng một cách không chính đáng. Thậm chí có trường hợp còn lừa dối khách hàng để lấy được tiền rồi tìm cách thoái thác, thách đố cho khách hàng đi kiện. Có luật sư ký hợp đồng làm đại diện cho khách hàng để đòi quyền thừa kế, đã nhận của khách hàng một khoản tiền lớn theo hợp đồng. Nhưng, công việc của khách hàng yêu cầu không làm đến đến chốn. Mỗi khi khách hàng hỏi đến lại yêu cầu đưa thêm tiền để làm việc này việc khác, khách hàng ngầm hiểu là để lo lót. Từ đấy, làm cho khách hàng mất tin tưởng, yêu cầu chấm dứt hợp đồng với luật sư. Luật sư này cũng không chịu chấm dứt hợp đồng. Và cũng không gải quyết theo yêu cầu của khách hàng như đã ghi trong hợp đồng. Khách hàng phải gửi đơn khiếu kiện đi khắp cá nơi làm ảnh hưởng đến danh dự uy tín của luật sư. Cá biệt có một vài luật sư đã lợi dụng những cuộc hội họp đông người hoặc phiên toà để đánh bóng tên tuổi của minh bằng cách dùng những cử chỉ, từ ngữ không phù hợp với tư cách của luật sư, có trí thức, có văn hoá. Khi họ dùng thủ đoạn ấy có thể có một vài đối tượng nào đó tán dương, làm cho họ không thấy dư luận công chúng bất bình.
Một bộ phận không nhỏ luật sư thành viên, thờ ơ với việc sinh hoạt học tập, ít quan tâm đến việc xây dựng ngôi nhà chung của mình là Đoàn luật sư. Nhiều người còn cả năm không đóng phí thành viên. Có một số luật sư đến nay vẫn không đổi thẻ luật sư, và không để địa chỉ liên lạc với Đoàn. Đó là những tồn tại yếu kém trong công tác quản lý luật sư mà trong những năm còn lại của nhiệm kỳ phải khắc phục.
IV/ Phương hướng nhiệm vụ năm 2012
Năm 2012 là năm áp trót của nhiệm kỳ VIII, việc quản lý, và xây dựng Đoàn luật sư Thủ Đô trong sạch vững mạnh, đòi hỏi chúng ta còn phải làm nhiều việc.
1/ Việc theo dõi quản lý luật sư thành viên cần phải được chấn chỉnh, đưa vào nền nếp. Những luật sư không đổi thẻ, không đóng phí thành viên một năm trở lên mà không có lý do chính đáng phải xoá tên ra khỏi danh sách luật sư, thông báo công khai trên các cơ quan thông tin đại chúng để mọi người biết người ấy không còn là luật sư. Có làm như vậy mới bảo đảm công bằng đối với các luật sư khác.
2/ Chấn chỉnh việc theo rõi quản lý người tập sự hành nghề luật sư theo đúng quy định Thông tư 21 của Bộ Tư pháp. Đảm bảo đúng thời gian tập sự và nâng cao chất luợng tập sự để khi dự kỳ sát hạch đạt chất lượng, giảm số người phải tập sự lại.
3/ Triển khai thực hiện kế hoạch 93 của UBND thành phố Hà Nội, ban hành ngày 8/8/2011 về việc thực hiện đề án “phát triển đội ngũ luật sư phục vụ hội nhập kinh tế quốc tế từ năm 2010 đến năm 2020”. Điểm 4 của Bản kế hoạch, giao cho Đoàn luật sư có nhiệm phối hợp với Sở Tư pháp để tăng cường bồi dưỡng kiến kiến thức, kỹ năng hành nghề, đa dạng hoá hình thức bồi dưỡng cho luật sư nhằm đáp ứng yêu cầu về hội nhập kinh tế quốc tế. Thường xuyên bồi dưỡng về chuyên môn, nghiệp vụ, kỹ năng, đạo đức nghề nghiệp, và lý luận chính trị cho luật sư. Tổ chức khoá bồi dưỡng tiếng Anh pháp lý, tiếng Anh thương mại cho luật sư. Gửi luật sư ra nước ngoài tham dự khoá bồi dưỡng về kỹ năng, đạo đức nghề nghiệp cho luật sư theo các chương trình hợp tác pháp luật quốc tế. Chỉ tiêu UBND thành phố đề ra là đến năm 2020 Đoàn luật Hà Nội có thêm 50 luật sư và 15 tổ chức hành nghề luật sư có trình độ chuyên sâu trong lĩnh vực đầu tư, kinh doanh, thương mại có yếu tố nước ngoài, có khả năng cạnh tranh với các tổ chức hành nghề luật sư nước ngoài tại Việt Nam cũng như quốc tế. Để thực hiện Bản kế hoạch 93 của UBND thành phố, Đoàn luật sư thành phố Hà Nội ngay năm 2012 này phải thành lập và đưa vào sử dụng Trung tâm học tập bồi dưỡng để thường xuyên tổ chức các khoá học tập theo chương trình, giáo án chính quy cả về chuyên môn nghiệp vụ và ngoại ngữ. Phải xin kinh phí của thành phố để mời các giáo sư, luật sư giỏi kể cả người nước ngoài giảng dạy. Có kế hoạch tuyển chọn các luật sư có nguyện vọng và có trình độ đề sãn sàng gửi đi đào tạo ở nước ngoài. Có như vậy mới bảo đảm được chỉ tiêu UBND thành phố đề ra.
4/ Tham gia đóng góp những kinh nghiệm thực tiễn trong quá trình hoạt động vào Đề án sửa đổi, bổ sung một só điều của Luật Luật sư, Đề án sửa đổi, bổ sung một số điều Luật Tố tụng hình sư nói riêng và Đề án Cải cách tư pháp nói chung.
5/ Cần cải tiến nền nếp sinh hoạt của Ban chủ nhiệm, các ban chuyên trách để phát huy được khả năng trí tuệ của các thành viên đóng góp có hiệu quả vào các nhiệm vụ nêu trên.
6/ Phải kiện toàn nhân sự và phát huy khả năng phục vụ có hiệu quả của văn phòng Đoàn để văn phòng Đoàn thực sự là tổ chức giúp việc đắc lực cho Ban chủ nhiệm và đáp ứng mọi yêu cầu cần thiết của các luật sư thành viên.
Trên đây là 6 nhiệm vụ phải được thực hiện trong năm 2012. Mong các tổ chức hành nghề, các luật sư thành viên hãy nhiệt tình đóng góp công sức trí tuệ của mình vào công việc chung của Đoàn.
Trích theo Dự thảo Ban chủ nhiệm đoàn luật sư
CÔNG TY LUẬT DRAGON
Luật sư Nguyễn Minh Long