Công ty luật Dragon – Trợ giúp pháp lý ở Canada: Luật sư công – hiệu quả
Luật sư trợ giúp pháp lý và các khoản thù lao
+ Chi phí cho luật sư công luôn thấp hơn nhưng chất lượng ngang bằng
+ Chỉ cho phép luật sư công trợ giúp pháp lý trong một số vụ án nhất định, còn lại sẽ do luật sư tư thực hiện
Trong 20 năm qua, Canada đã có những nghiên cứu, tranh cãi khá thú vị về 12 chương trình trợ giúp pháp lý tại 10 bang, hai vùng lãnh thổ. Trong đó, có một số mô hình chỉ dùng luật sư công, có mô hình chỉ dùng luật sư tư.
Cũng có mô hình kết hợp cả hai, thậm chí tổ chức đấu thầu trong lĩnh vực trợ giúp pháp lý. Việc lựa chọn mô hình nào cuối cùng cũng hướng vào mục tiêu giảm chi phí nhưng chất luợng dịch vụ miễn phí mà người dân nhận được là tốt nhất.
Luật sư công tốn ít chi phí
Canada đã áp dụng nhiều mô hình trợ giúp pháp lý nhằm tìm ra một mộ hình mà chi phí được giảm thiểu và chất lượng dịch vụ được đảm bảo. Dưới đây là vài mô hình thí điểm:
1. Đấu thầu dịch vụ trợ giúp pháp lý: Mô hình này thay thế cho việc sử dụng luật sư công và tư. Theo đó, nhà nước ký hợp đồng với công ty luật địa phương để thực hiên việc trợ giúp pháp lý.
2. Luật sư nghĩa vụ mở rộng: Khi luật sư nghĩa vụ tại tòa xác định rằng vụ việc sẽ đưa ra tòa thì sự việc đó sẽ được chuyển cho luật sư công hoặc tư nếu đối tượng đủ điều kiện hưởng trợ giúp pháp lý. Các luật sư nghĩa vụ sẽ giữ lại vụ việc nếu họ cảm thấy có thể giải quyết được vụ việc mà không cần đến phiên tòa.
3. Mô hình hỗn hợp phức tạp: Chủ yếu trợ giúp pháp lý cho tội phạm thành niên, vị thành niên phạm pháp, hôn nhân gia đình… Có nhiều hình thức trợ giúp pháp lý trong mô hình này như luật sư công, luật sư nghĩa vụ, đấu thầu…
4. Trợ giúp pháp lý về nhập cư: Văn phòng trợ giúp pháp lý này chỉ do luật sư công đảm nhận và chuyên trợ giúp pháp lý cho người nhập cư.
5. Hỗ trợ tự đại diện, bào chữa: Dịch vụ này bao gồm việc cung cấp thông tin pháp luật với những lời khuyên ngắn gọn hoặc có thể trợ giúp pháp lý hạn chế. Loại dịch vụ này dành cho những người có đơn xin trợ giúp pháp lý nhưng bị từ chối do vụ việc của họ không thuộc phạm vi của trợ giúp pháp lý hoặc khả năng tài chính của họ chỉ cao hơn mức quy định được trợ giúp pháp lý một chút.
Tranh luận về các mô hình trợ giúp pháp lý tại Canada bắt đầu bằng những so sánh hệ thống trợ giúp pháp lý sử dụng luật sư công và với sử dụng luật sư tư. Nghiên cứu mô hình trợ giúp pháp lý ở thị trấn Burnaby từ năm 1981 cho thấy chi phí trung bình một vụ án của luật sư công là 235 USD, trong khi đó, nếu thuê luật sư tư là 264 USD.
Tại bang Manitoba, chi phí trung bình một vụ của luật sư công là 197 USD, của luật sư tư là 307 USD. Theo đánh giá ở bang Saskatchewan, tổng chi phí cho trợ giúp pháp lý có thể tăng đến 30% nếu 1/3 số vụ việc trợ giúp pháp lý được giao cho cả luật sư tư thực hiện và tăng lên 64% nếu giao toàn bộ cho luật sư tư.
Năm 2003, Hiệp hội Trợ giúp pháp lý bang Alberta đã kết thúc thử nghiệm một dự án trợ giúp pháp lý cho trẻ em thành niên phạm pháp thông qua hai trung tâm trợ giúp pháp lý tại hai thành phố Calgry và Edmonton. Theo kết quả hoạt động của hai trung tâm này, chi phí trung bình cho mỗi vụ việc do luật sư công thực hiện là 353 USD, trong khi luật sư tư thực hiện là 500 USD. Tổng chi phí cho hoạt động của luật sư tư cao hơn khoảng 30% so với luật sư công.
Các luật sư công thực hiện cả nhiệm vụ của luật sư nghĩa vụ tại tòa án nên họ hoạt động hiệu quả hơn vì đã tham gia giải quyết các vụ việc ngay từ giai đoạn đầu với tư cách là luật sư nghĩa vụ. Nhờ đó, đã tiết kiệm được khoảng 2,4 triệu USD do gần 5.000 vụ đã kết thúc ở ngay giai đoạn đầu, không phải làm thủ tục cấp giấy chứng nhận được trợ giúp pháp lý nữa.
Thời gian ít hơn
Nghiên cứu đầu tiên được thực hiện ở Burnaby, tiếp đến là tại bang Nova Scotia, British Columbia… tất cả đều cho thấy luật sư công tốn ít thời gian hơn cho mỗi vụ việc so với luật sư tư. Theo đó, luật sư công tốn gần bốn giờ để giải quyết một vụ hành hung, trong khi luật sư tư sử dụng hơn tám giờ. Đối với vụ án sử dụng vũ khí, luật sư công tốn hơn 5 giờ, trong khi luật sư tư tốn thời gian gần gấp đôi. Các vụ trộm trên 200 USD, luật sư công tốn hơn 4 giờ và luật sư tư là hơn 7 giờ…
Theo kết quả đánh giá ở bang Manitoba, mặc dù luật sư tư tốn nhiều thời gian hơn nhưng kết quả thu được không tốt hơn luật sư công. Nguyên nhân của việc này được lý giải một phần là do cách tính thù lao cho luật sư tư. Các luật sư tư thường phàn nàn rằng mức thù lao trợ giúp pháp lý quá thấp so với giá thị trường.
Điều này dẫn đến việc các luật sư tư kê khai thời gian để thu được thù lao tối đa trong giới hạn cho phép. Bang Alberta đã gọi cách làm này của luật sư tư là “kê khai chiến lược”, trong khi ở Quebec được gọi là hiện tượng “độn hóa đơn”.
Chất lượng không thua kém!
Tại Canada, quan điểm sử dụng luật sư công ít tốn kém so với luật sư tư thường bị phản bác với những lý do: các vụ việc do luật sư công xử lý ít phức tạp hơn, chất lượng dịch vụ kém hơn. Nhưng các chương trình thí nghiệm, đánh giá khách quan, khoa học tại các trung tâm cho thấy lý do phản bác này không đúng.
Các nghiên cứu đều thể hiện khách hàng của luật sư công và luật sư tư thường bị kết án với tỉ lệ như nhau, song khách hàng của luật sư công bị phạt tù ngắn hơn so với khách hàng của luật sư tư. Trong dự án ở Burnaby, khoảng 60% khách hàng của luật sư công cũng như luật sư tư bị kết án nhưng 40% khách hàng của luật sư tư bị phạt tù so vối 30% khách hàng của luật sư công.
Chương trình trợ giúp pháp lý ở bang British Columbia cũng cho kết quả tương tự. Các khách hàng của luật sư công và luật sư tư bị kết án với tỉ lệ như nhau, song chỉ 30% khách hàng của luật sư công bị phạt tù so với 42% khách hàng của luật sư tư. Thậm chí chương trình trợ giúp pháp lý ở bang Saskatchewan còn cho kết quả chỉ có 14% khách hàng của luật sư công bị kết án so với 32% kháhc hàng của luật sư tư.
Những người phản đối mô hình luật sư công lập lập luận rằng chi phí cho luật sư công thấp hơn là do họ được giao những vụ việc ít phức tạp hơn. Ngược lại, theo nghiên cứu thử nghiệm ở Burmaby, tất cả các vụ việc đều được giao cho luật sư công cho đến khi bắt đầu quá tải thì chuyển qua cho các luật sư tư. Việc đưa các vụ việc qua cho luật sư tư là ngẫu nhiên chứ không phải các luật sư công chọn những vụ việc đơn giản, đẩy những vụ phức tạp cho luật sư tư.
Một phê phán khác đối với mô hình luật sư công là họ thường nhận khách hàng của mình có tội nhiều hơn luật sư tư, vì vậy chất lượng bào chữa thấp hơn. Tuy nhiên, theo chương trình trợ giúp pháp lý ở bang British Columbia, tỉ lệ khách hàng của luật sư công và luật sư tư được tuyên bố vô tội, đình chỉ vụ án hoặc rút lại lời buộc tội là gần như nhau.
Cụ thể, tỉ lệ tuyên vô tội, đình chỉ vụ án hoặc rút lại lời buộc tội trong vụ án có luật sư công tham gia là 27,2%, luật sư tư là 27,8%; phán quyết có tội trong vụ án có luật sư công tham gia là 72,8% và 72,2% khi có luật sư tư tham gia.
Chương trình trợ giúp pháp lý ở bang Alberta còn cho thấy luật sư công thường bắt đầu giải quyết vụ việc ở những giai đoạn sớm hơn trong quá trình tố tụng so với luật sư tư. Kết quả, khách hàng của luật sư công thường bị kết án với tỉ lệ ngang với khách hàng của luật sư tư nhưng mức án của họ thường thấp hơn. Không có bằng chứng nào cho thấy việc nhận tội sớm hơn sẽ ảnh hưởng tới chất lượng, kết quả bào chữa.
Theo Pháp luật TP.HCM
