Luật sư bào chữa thành công vụ án “Giết người” tại Tòa án tỉnh Bắc Giang

Trong hoạt động tư pháp, hoạt động xét xử được coi là khâu trọng tâm vì  ở đây biểu hiện sự tập trung và thể hiện đầy đủ quyền tư pháp, là nơi trên cơ sở kết quả điều tra, truy tố và bào chữa, Toà án nhân danh Nhà nước đưa ra phán xét một người có tội hay không có tội. Do vậy một phán xét chính xác, khách quan và đúng pháp luật hay không, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân có được bảo đảm hay không phụ thuộc vào quá trình điều tra, truy tố và xét xử từ phía cơ quan tiến hành tố tụng, mặt khác từ phía hoạt động tích cực của luật sư với vai trò là người bào chữa cho bị can, bị cáo và góp phần bảo vệ công lý. Hoạt động của văn phòng luật sư hoặc Công ty luật không phải là hoạt động tư pháp nhưng lại có mối liên hệ gắn chặt với hoạt động tư pháp, hỗ trợ cho hoạt động tư pháp.

(Luật sư Nguyễn Minh Long uống trà thư giãn tại phiên tòa chờ xét xử)

Sự tham gia của luật sư  trong tố tụng  không chỉ giúp bị can, bị cáo bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, mà còn góp phần trong việc xác định sự thật khách quan của vụ án, giúp việc điều tra, truy tố và xét xử được nhanh chóng, chính xác, tránh làm oan người vô tội, để lọt tội phạm. Vụ án “Giết người và Che giấu tội phạm” xảy ra tại địa bàn huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang tháng 4 năm 2013 là một ví dụ điển hình minh chứng cho vai trò tích cực của Luật sư trong quá trình tham gia tố tụng.

Năm 2011, anh Nguyễn Văn Chiến – sinh năm 1982 ở số nhà 115, phố Thanh Xuân, thị trấn Đồi Ngôi, H. Lục Nam, T. Bắc Giang nợ anh Trịnh Quang Long (sinh năm 1974) ở khu Phố, TT. Lục Nam, H. Lục Nam số tiền 35.000.000 đồng. Anh Long đòi nhiều lần nhưng an Chiến không trả. Ngày 13/04/2013, anh Long cùng vợ là là chị Trần Thị Mai đến nhà anh Chiến đòi nợ nên giữa hai bên xảy ra xô xát cãi nhau. Anh Long gọi điện thoại cho Nguyễn Văn Tuấn – sinh năm 1990 ở thôn Đọ Bến, xã Cương Sơn, huyện Lục Nam đến nhà anh Chiến giúp đòi nợ (Tuấn gọi anh Long là cậu ruột). Sau khi nhận được điện thoại, Tuấn đi xe máy đem theo một chiếc rìu đến định đánh anh Chiến nhưng được mọi người can ngăn. Sau đó,  anh Long, Tuấn và chị Mai ra về. Sau khi về nhà anh Long thì Tuấn nói với anh Long sẽ gọi anh em ở Hải Phòng lên đòi nợ. Ngay sau đó, Tuấn gọi điện cho Giang Thanh Liên – sinh năm 1993 ở số nhà 12, ngõ 141 đường Quỳnh Cư, tổ Quỳnh Cư 1, quận Hồng Bàng, thành phố Hải Phòng đến để đánh anh Chiến thì Liên đồng ý. Khoảng 19h cùng ngày, Liên thuê xe taxi từ Hải Phòng đến sân bóng ở thị trấn Lục Nam. Tuấn ra đón đưa Liên về nhà anh Long. Do anh Long không có nhà nên Tuấn gọi điện cho Long và nói: “Chúng nó lên đến nơi rồi.” Anh Long nói: “Nó lên đây thì mời nó đi uống nước, không được đi đánh nhau.” Sau đó, Liên về Hải Phòng luôn.

Buổi chiều ngày 23/04/2013, Tuấn tiếp tục gọi điện thoại cho Liên nhờ giúp đánh anh Chiến. Liên đồng ý và nói “Để tao mang đồ lên” thì Tuấn nói trên này có đồ rồi. Liên rủ thêm Hà Văn Đại – sinh nằm 1991 ở số nhà 219, tổ Quỳnh Cư 04, phường Hùng Vương, quận Hồng Bàng, thành phố Hải Phòng đi cùng. Liên và Đại thuê xe taxi đi từ Hải Phòng đến Lục Nam. Khoảng 18 giờ cùng ngày, Tuấn gọi điện cho Đại hỏi thì biết Đại đang đi cùng Liên và sắp đến Lục Nam. Tuấn đi sang nhà anh Long nói cho anh Long biết sự việc trên thì anh Long nói: “Bảo chúng nó về đi, không đánh đấm gì cả, vợ nó hứa trả tiền rồi, mày không được lằng nhằng đâu đấy”. Tuấn nói: “Cậu yên tâm, cháu sẽ cho chúng nó về ngay”. Sau đó, Tuấn gọi điện cho Nam nhờ đi đón Nghĩa về sân bóng Lục Nam, Nam gọi điện thoại biết Nghĩa đang chơi tại nhà bạn ở thôn Đọ Bến, xã Cương Sơn nên đi xe máy BKS 98F1-009.98 đón Nghĩa về đến sân bóng gặp Tuấn đang chờ. Sau đó, Nam đi xe máy kèm Tuấn về nhà anh Long còn Nghĩa đi chơi. Lúc này, anh Long không có ở nhà. Tuấn bảo Nam tháo biển số và yếm xe cho Tuấn mượn xe để đi có việc nhưng không nói là việc gì. Nam và Tuấn cùng nhau tháo biển số và yếm xe. Sau khi tháo xong, Nam điều khiển xe kèm Tuấn đi ra sân bóng Lục Nam gặp Nghĩa đi chơi về. Đến khoảng 19 giờ cùng ngày, Đại và Liên đi đến thị trấn Lục Nam gặp nhóm Tuấn. Sau khi gặp nhau, Tuấn, Nghĩa, Nam cùng với Đại, Liên và người lái xe taxi đi ăn tối tại quán ở khu vực đầu cầu Lục Nam. Trước khi vào quán ăn, Tuấn nói với Nghĩa, Đại và Liên về việc đi đánh cảnh cáo anh Chiến thì tất cả đồng ý, Nam vào quán ăn trước nên không nghe thấy.

Sau khi ăn tối xong, Nam đưa chìa khóa xe máy cho Nghĩa rồi đi bộ ra quán Internet gần đó chơi. Tuấn đưa cho Nghĩa 50.000 đồng bảo Nghĩa đi mua khẩu trang để bịt mặt nhằm tránh bị phát hiện. Sau đó, Tuấn đi taxi cùng Đại và Liên về nhà anh Long. Tuấn xuống xe vào nhà Long lấy 02 tuýp sắt do Tuấn chuẩn bị từ trước rồi lên để lên xe taxi. Tuấn, Đại và Liên ngồi trên xe taxi đi chậm qua quán nhà anh Chiến thì nhìn thấy anh Chiến đang ở trong nhà. Tuấn chỉ cho Đại và Liên biết anh Chiến rồi đi tiếp đến khu vực gần kho bạc huyện Lục Nam thì dừng lại. Lúc này, Nghĩa đi xe máy mua 03 chiếc khẩu trang đem về gặp nhóm của Tuấn. Tuấn bảo người lái xe taxi đi lên ngã tư Đồi Ngô đợi và bảo Đại, Liên xuống xe taxi để Nghĩa dùng xe máy chở quay lại đánh anh Chiến.

Trước khi xuống xe, Đại lấy một khẩu súng tự chế (dài khoảng 15cm) gài vào cạp quần. Tuấn cầm 02 tuýp sắt để trên xe ô tô đưa cho Đại và Liên cầm. Nghĩa điều khiển xe máy chở Đại và Liên bịt mặt. Nghĩa cũng lấy 01 chiếc khẩu trang bịt mặt. Khi Nghĩa đèo Đại và Liên đi thì Tuấn gọi điện cho Lãnh Văn Tuấn – sinh năm 1989 ở khu Phố, thị trấn Lục Nam thì biết Tuấn đang đi chơi với bạn ở gần đó. Lãnh Văn Tuấn đi xe máy đến đón Tuấn đi uống nước. Nghĩa chở Đại và Liên đi chậm qua nhà anh Chiến nhưng không nhìn thấy anh Chiến nên tiếp tục đi khoảng 30 mét thì dừng lại. Liên gọi điện cho Tuấn thông báo không nhìn thấy anh Chiến ở nhà. Tuấn bảo Liên cứ đứng đợi rồi Tuấn mượn xe máy của Lãnh Văn Tuấn đi đến nhà anh Chiến thì nhìn thấy anh Chiến cởi trần mặc quần đùi ngồi ở trong nhà. Tuấn đi đến nói với Liên, Đại và Nghĩa: “Nó đang ngồi trong nhà, mày xuống giả vờ mua thuốc khi nó ra thì đập” rồi Tuấn quay lại khu tượng đài Lục Nam ngồi uống nước cùng Lãnh Văn Tuấn. Còn Nghĩa điều khiển xe chở Đại và Liên quay lại thì thấy anh chiến đang ngồi trước cửa nhà.

Nghĩa dừng xe sát vỉa hè cách chỗ anh Chiến ngồi khoảng 6 đến 7 mét. Liên rút súng ra bắn liên tiếp 02 phát về phía anh Chiến nhưng không trúng. Liên bắn phát thứ 3 trúng vào sườn bên phải anh Chiến làm anh Chiến bị thương. Sau đó Nghĩa chở Đại và Liên đi về phía thị trấn Lục Nam. Trên đường về, Liên gọi điện thông báo cho Tuấn biết đã bắn anh Chiến. Ngay sau đó, Tuấn gọi điện thông báo cho anh Long bảo: “Cậu ơi nổ rồi, chúng nó bắn mấy phát không biết người có làm sao không”. Long bảo Tuấn: “Thế thì bảo chúng nó về Hải Phòng luôn đi”. Tuấn gọi điện cho Liên bảo Liên và Đại trốn về Hải Phòng, hôm sau sẽ trả tiền xe qua tài khoản. Tuấn nhờ Lãnh Văn Tuấn dùng xe máy kèm đến cầu Lục Nam thì thấy xe taxi của Liên và Đại đang đỗ ở trên cầu. Tuấn đi đến bảo Đại và Liên cứ về, ngày mai sẽ gửi tiền sau. Đại và Liên đi xe taxi về Hải Phòng. Lúc này, Tuấn nhờ Lãnh Văn Tuấn đi xe máy quay lại nhà anh Chiến xem anh Chiến có bị làm sao không. Lãnh Văn Tuấn đi xe máy đến nhà anh Chiến thì thấy anh Chiến đang nói chuyện với nhiều người nên gọi điện thông báo cho Tuấn biết. Nghĩa đi xe máy kèm Tuấn về nhà anh Long nhưng anh Long không có nhà. Tuấn lắp biển số và yếm xe máy. Sau khi lắp xong. Nghĩa đi xe máy ra quán Internet để trả tiền xe cho Nam còn Tuấn tiếp tục ở lại nhà anh Long. Khoảng 24 giờ cùng ngày, Tuấn đi bộ ra quán Hương – Xá ăn đêm thì gặp vợ chồng anh Long cũng ăn tại đó. Tuấn nói riêng với anh Long: “Chúng nó bắn mấy phát không biết có làm sao không, cậu đưa tiền cho cháu để mai cháu gửi cho chúng nó”. Anh Long bảo hôm sau sẽ đưa tiền. Sau đó, Tuấn về nhà anh Long ngủ.

Trần Trọng Nghĩa đi xe máy ra quán Internet gặp và nói cho Nam biết việc đã chở Đại và Liên đi bắn anh Chiến và bảo Nam dùng xe máy kèm đi Bắc Ninh để trốn. Nam đi xe máy kèm Nghĩa đến thành phố Bắc Ninh thuê nhà nghỉ. Đến ngày 28/04/2013, Nghĩa và Nam đến Công an huyện Lục Nam đầu thú. Anh Trịnh Quang Long cùng các bị can bị khởi tố về tội “Giết người” theo quy định tại điểm n khoản 1 Điều 93 Bộ Luật Hình sự 1999 (Sửa đổi, bổ sung năm 2009).

Trong vụ án này, anh Trịnh Quang Long bị Cơ quan cảnh sát điều tra – Công an tỉnh Bắc Giang xác định là đồng phạm tội “Giết người” các bị can Nguyễn Văn Tuấn (gọi anh Long là cậu), Giang Thanh Liên, Trần Trọng Nghĩa và Hà Văn Đại với lý do: Ngày 23/04/2013, khi Tuấn báo cho anh Long biết là đã gọi anh em ở dưới Hải Phòng lên đánh anh Chiến thì anh Long nói: “Bảo chúng nó về đi, không đánh đấm gì cả, vợ nó hứa trả tiền rồi, có đánh thì đánh cảnh cảo, chủ yếu là dọa cho nó sợ.” Cơ quan điều tra cho rằng: câu nói trên của anh Long đã thể hiện sự thống nhất ý chí với Tuấn về việc đánh anh Chiến. Viện kiểm soát truy tố các bị can ra trước Tòa án Nhân dân tỉnh Bắc Giang với tội danh “Giết người và Che giấu tội phạm”. Vụ án đã được đưa ra xét xử tại Tòa án nhân dân tỉnh Bắc Giang, Thẩm phán – Chủ tọa phiên tòa ra quyết định: Trả hồ sơ để điều tra bổ sung, làm rõ các tình tiết trong vụ án.

Đầu tháng 8/2014, anh Trịnh Quang Long cùng gia đình tìm hiểu luật sư giỏi ở Hà Nội qua nhiều văn phòng luật sư Hà Nội. Sau đó anh quyết định tìm đến Công ty Luật và có đơn mời thuê Luật sư Nguyễn Minh Long – Giám đốc Công ty Luật Dragon tham gia bào chữa cho mình (anh Long được tại ngoại vì bị bệnh nặng). Thực hiện quyền của người bào chữa theo quy định của pháp luật, Luật sư Minh Long đã định hướng cho bị can nhớ lại một cách chi tiết và tuần tự thời gian diễn ra của vụ án, giúp bị can bình tĩnh hơn trong quá trình khai báo. Luật sư cũng đã tham dự các buổi hỏi cung bị can cùng với điều tra viên.

Trên cơ sở lời khai của các bị can tại các buổi hỏi cung, Luật sư Nguyễn Minh Long đã có rất nhiều văn bản kiến nghị gửi đến Cơ quan Cảnh sát điều tra – Công an tỉnh Bắc Giang và Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bắc Giang với nội dung:

“Luật sư không đồng ý với bản kết luận điểu tra đề nghị truy tố bị can Trịnh Quang Long về tội Giết người theo quy định tại điểm n khoản 1 Điều 93 Bộ Luật Hình sự. Lời khai của Trịnh Quang Long là thống nhất tại cơ quan điều tra cũng như tại phiên tòa. Ngày 13/04/2013, anh Trịnh Quang Long và vợ là chị Trần Thị Mai đến nhà anh Nguyễn Văn Chiến đòi tiền, khi xảy ra xô xát với anh Chiến thì Nguyễn Văn Tuấn là cháu của Trịnh Quang Long có gọi cho Giang Thanh Liên từ Hải Phòng lên để đánh anh Chiến thì anh Long không cho đánh và chỉ bảo Tuấn đưa đi uống nước rồi trở về Hải Phòng. Ngày 23/04/2014, Nguyễn Văn Tuấn gọi điện và bảo Giang Thanh Liên lên đánh anh Chiến, đồng thời nói cho anh Trịnh Quang Long biết thì anh Long nói: “Bảo chúng nó về đi, không đánh đấm gì cả, vợ nó hứa trả tiền rồi, mày không được lằng nhằng đâu đấy”. Nghe anh Long nói vậy thì Tuấn nói: “Cậu yên tâm, cháu sẽ cho chúng nó về ngay”. Khi nghe Tuấn nói vậy, anh Long cho rằng: Tuấn sẽ nói bạn về Hải Phòng như lần trước anh Long đã can ngăn. Việc Tuấn cùng các bị can khác bắn anh Chiến là sự lựa chọn của riêng Tuấn, anh Trịnh Quang Long không hề biết. Điều này được thể hiện rõ trong lời khai tại cơ quan điều tra cũng như tại phiên tòa. Việc bản kết luận điều tra kết luận rằng: Trịnh Quang Long nói “có đánh nó thì đánh cảnh cáo, chủ yếu là dọa cho nó sợ”, là đã nhầm lẫn giữa hai mốc thời gian của vụ án. Ngày 13/04/2013, khi Giang Thanh Liên từ Hải Phòng lên, vì đang giận anh Chiến không trả tiền, lại còn đập chai bia để dọa đánh vợ chồng anh Long nên anh Long mới nói: “có đánh thì đánh cảnh cáo, chủ yếu là dọa cho nó sợ.” Tuy nhiên, sau đó anh Long lại can ngăn, không để cho Giang Thanh Liên đi đánh anh Chiến mà bảo Nguyễn Văn Tuấn đưa Liên về Hải Phòng. Đến ngày 23/04/2014, khi biết Tuấn gọi Giang Thanh Liên lên Lục Nam để đánh anh Chiến thì anh Trịnh Quang Long đã ra sức can ngăn không được anh Chiến vì vợ anh Chiến đã hứa trả tiền rồi. Ngày 23/04/2014, anh Trịnh Quang Long  không nói là “có đánh thì cảnh cáo, chủ yếu là dọa cho nó sợ” như bản kết luận điều tra đã khẳng định.

Khi Giang Thanh Liên dùng súng bắn anh Nguyễn Văn Chiến, sau đó Liên gọi điện cho Tuấn để thông báo. Tuấn gọi cho anh Long nói: “Cậu ơi, nổ rồi” thì anh Long nói: “Mày giết cậu rồi, sao cậu bảo mà mày không nghe, cho chúng nó về Hải Phòng ngay đi”. Lúc Tuấn nói “cậu ơi, nổ rồi” thì anh Long chỉ nghĩ Tuấn không nghe lời, lại qua nhà anh Chiến gây gổ đánh nhau vì mỗi khi có đánh nhau, xô xát với người khác thì tiếng địa phương (nơi anh Long cư trú) vẫn hay dùng từ “nổ”. Toàn bộ sự việc Tuấn cùng các bị can khác bàn bạc đến nhà đánh, dùng súng bắn anh Chiến thì anh Long không hề biết.

Anh Trịnh Quang Long không hề liên quan đến vụ án “Giết người” này, không xúi giục, không giúp sức Nguyễn Văn Tuấn và các bạn của Tuấn thực hiện hành vi phạm tội. Dựa vào lời khai mà anh Trịnh Quang Long đã khai tại Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, tại Tòa án cũng như trong giai đoạn điều tra bổ sung không đủ căn cứ để kết luận anh Trịnh Quang Long đồng phạm về tội Giết người theo quy định tại điểm n khoản 1 Điều 93 Bộ Luật Hình sự như tôi đã phân tích. Theo quan điểm chủ quan của luật sư bào chữa cho bị can, tôi cho rằng hành vi của anh Trịnh Quang Long chỉ thỏa mãn cấu thành tội “Không tố giác tội phạm” theo quy định tại Điều 313 Bộ luật Hình sự. Tôi đề nghị các cơ quan tiến hành tố tụng thay đổi tội danh cho bị can Trịnh Quang Long.”

Mặc dù, Luật sư bào chữa đã gửi rất nhiều văn bản kiến nghị, yêu cầu cơ quan điều tra, Viện kiểm sát xem xét thay đổi tội danh cho anh Trịnh Quang Long nhưng không được chấp nhận. Ngày 08/09/2014, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Bắc Giang ra bản Cáo trạng số 37/KSĐT-TA, vẫn giữ nguyên quan điểm: truy tố ra trước Tòa án nhân dân tỉnh Bắc Giang để xét xử Trịnh Quang Long cùng các bị can về tội “Giết người” theo điểm n khoản 1 Điều 93 Bộ Luật Hình sự.

Tại phiên tòa, vị đại diện Viện kiểm sát vẫn giữ nguyên quyết định truy tố và đề nghị HĐXX tuyên bố bị cáo: Trịnh Quang Long tội “Giết người”. Luật sư Nguyễn Minh Long bào chữa cho bị cáo Trịnh Quang Long có ý kiến: bị cáo Trịnh Quang Long không chỉ đạo, không bảo Tuấn nhờ bạn lên đánh anh Chiến, sau khi Tuấn bảo Liên và Đại lên đánh anh Chiến thì Tuấn có nói lại với bị cáo Long (là cậu ruột của Tuấn), bị cáo Long đã can ngăn. Vì vậy, bị cáo Long không đồng phạm với Tuấn về tội “Giết người”, đề nghị HĐXX tuyên bố bị cáo Trịnh Quang Long không phạm tội.

Căn cứ lời khai nhận của các bị cáo tại CQĐT, tại phiên tòa, các tài liệu có trong hồ sơ, Hội đồng xét xử thấy rằng: bị cáo Long không có sự bàn bạc, chỉ đạo Tuấn thuê người đánh chiến, mà Tuấn hoàn toàn chủ động nhờ bạn ở Hải Phòng lên, cũng không chứng minh được Long có liên quan gì. Thực tế Tuấn chủ động mọi việc và chỉ thông báo cho Long biết, Long là cậu ruột cũng đã can ngăn Tuấn. Do vậy, HĐXX xét Long không đồng phạm với Tuấn về tội “Giết người”. Tuy nhiên, sau khi Liên bắn Chiến thì Tuấn có gọi điện cho Long nói “Cậu ơi, nổ rồi”, Long có bảo Tuấn là cho các bạn về đi, lời khai của Long sau đó xác định sợ liên lụy nên bảo Tuấn như vậy. Cáo trạng truy tố bị cáo Long về tội “Giết người” là chưa đủ căn cứ. Do vậy, HĐXX xử bị cáo về tội “Che giấu tội phạm”.

Việc bào chữa giúp cho bị cáo được chuyển sang một tội danh khác (phản ánh đúng hành vi khách quan của bị cáo) có hình phạt nhẹ hơn so với tội danh mà Viện kiểm sát đã truy tố là một thành công lớn của Luật sư. Nếu không có sự tham gia của Luật sư thì rất có thể bị cáo Trịnh Quang Long đã bị tuyên phạm tội “Giết người”, lại có thêm một vụ án oan, sai. Cũng rất thuận lợi cho Luật sư trong vụ án này khi anh Trịnh Quang Long được tại ngoại (do bị bệnh nặng), Luật sư có thể định hướng cho bị cáo trong quá trình tham gia tố tụng.

Sự tham gia của luật sư ở giai đoạn điều tra không chỉ mở rộng những nguyên tắc dân chủ trong tố tụng hình sự mà còn nâng cao chất lượng điều tra, tăng cường pháp chế trong giai đoạn điều tra. Việc bào chữa kiên định, dũng cảm trong vụ án hình sự không những không cản trở mà còn thúc đẩy cuộc đấu tranh chống tội phạm, giúp khắc phục những sai lầm trong việc xử lý vụ án. Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị can, bị cáo và các đương sự khác bằng những phương tiện hợp pháp luật sư thể hiện vai trò của mình trong việc bảo vệ quyền công dân, góp phần vào công cuộc cải cách tư pháp ở Việt nam.

Vì vậy cần có nhận thức đúng về vị trí , vai trò của luật sư trong tố tụng nói riêng và trong xã hội nói chung. Nhận thức đó phải được quán triệt trong các cơ quan nhà nước, đặc biệt là các cơ quan tiến hành tố tụng và mọi người dân.

Công ty Luật Dragon – Đoàn Luật sư Hà Nội

Website: www.vanphongluatsu.com.vn

Email: dragonlawfirm@gmail.com

Điện thoại: 098 3019109

Luật sư Nguyễn Minh Long