Ngày 1/7/2025, Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng hình sự chính thức có hiệu lực. Đây là bước ngoặt quan trọng trong việc sắp xếp bộ máy cơ quan tiến hành tố tụng, đồng thời mở rộng thẩm quyền cho lực lượng Công an cấp xã, trong đó đáng chú ý là Trưởng Công an xã được phân công tiến hành hoạt động khởi tố, điều tra vụ án.
Những điểm mới quan trọng của Luật sửa đổi
1. Tinh gọn bộ máy tố tụng
- Cơ quan điều tra được sắp xếp lại từ mô hình 3 cấp (bộ, tỉnh, huyện) xuống còn 2 cấp (bộ và tỉnh).
- Không tổ chức nhà tạm giữ, cơ quan thi hành án hình sự ở cấp huyện.
- Viện kiểm sát và Tòa án nhân dân được tổ chức lại từ 4 cấp thành 3 cấp (tối cao, tỉnh, khu vực).
- Sắp xếp lại hệ thống Hải quan, Kiểm lâm, Kiểm ngư để phù hợp với mô hình mới.
2. Thẩm quyền mới của Trưởng, Phó trưởng Công an xã
- Điều tra viên trung cấp, cao cấp giữ chức vụ Trưởng hoặc Phó trưởng Công an xã có thể được Thủ trưởng Cơ quan điều tra cấp tỉnh phân công trực tiếp tiến hành khởi tố, điều tra vụ án.
- Phạm vi: các tội ít nghiêm trọng và tội nghiêm trọng xảy ra trên địa bàn xã.
- Nhiệm vụ, quyền hạn: tương đương với Phó Thủ trưởng Cơ quan điều tra, bao gồm:
– Khởi tố vụ án, khởi tố bị can.
– Thực hiện các biện pháp ngăn chặn, cưỡng chế.
– Giữ người trong trường hợp khẩn cấp, tạm giữ, bắt bị can để tạm giam.
👉 Quy định này trao thêm quyền chủ động cho lực lượng Công an xã trong công tác đấu tranh, xử lý tội phạm ngay tại cơ sở, giúp rút ngắn thời gian và nâng cao hiệu quả điều tra.
3. Ứng dụng chuyển đổi số trong tố tụng
- Hồ sơ vụ án hình sự được số hóa, cơ quan tiến hành tố tụng sử dụng chữ ký số.
- Văn bản tố tụng có thể được thông báo qua nền tảng số, phần mềm dùng chung, cổng thông tin điện tử.
- Đây là bước đi quan trọng để thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về chuyển đổi số quốc gia.
4. Bổ sung thủ tục điều tra, truy tố khi bị can vắng mặt
Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát có thể tiến hành truy tố khi bị can bỏ trốn hoặc đang ở nước ngoài không thể triệu tập, đảm bảo việc xử lý vụ án kịp thời, tránh kéo dài.
5. Sửa đổi thủ tục xét xử tử hình và quyết định ân giảm
- Quy định rõ thời hạn 1 năm để Chủ tịch nước xét quyết định ân giảm.
- Thủ tục thông báo không có quyết định ân giảm thay vì yêu cầu phải có văn bản bác đơn như trước.
6. Bổ sung biện pháp giữ người trong trường hợp khẩn cấp
Áp dụng trước khi có yêu cầu dẫn độ, nhằm kịp thời đáp ứng tình huống cấp bách trong hợp tác quốc tế về đấu tranh phòng, chống tội phạm.
Ý nghĩa của quy định mới đối với Công an xã
Việc trao quyền khởi tố, điều tra cho Trưởng, Phó trưởng Công an xã:
- Tăng cường vai trò, trách nhiệm của lực lượng Công an xã trong công tác bảo đảm an ninh trật tự ở cơ sở.
- Giúp xử lý nhanh, kịp thời các vụ việc hình sự ngay từ khi mới phát sinh, hạn chế tình trạng chậm trễ do phải chuyển hồ sơ lên cấp trên.
- Góp phần giảm tải cho cơ quan điều tra cấp tỉnh, nâng cao hiệu quả phòng, chống tội phạm trên phạm vi cả nước.
✦ Với những thay đổi quan trọng này, từ ngày 1/7/2025, lực lượng Công an xã không chỉ là lực lượng gần dân, nắm chắc tình hình cơ sở, mà còn trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi tố tụng hình sự, có thẩm quyền rõ ràng và vai trò lớn hơn trong công tác bảo vệ an ninh trật tự.
Xem nội dung chi tiết của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của bộ luật tố tụng hình sư tại đây.
