Để đảm bảo giải quyết vụ án nhanh chóng, tiết kiệm thời gian và chi phí, pháp luật Việt Nam đã quy định thủ tục rút gọn như một hình thức đặc biệt. Thủ tục này chỉ áp dụng trong những trường hợp cụ thể, có đầy đủ điều kiện pháp lý và không ảnh hưởng đến quyền con người cũng như quyền bào chữa của bị can, bị cáo. Bài viết dưới đây, Công ty Luật TNHH Dragon sẽ cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác và chi tiết về thủ tục rút gọn trong tố tụng hình sự, dựa trên quy định hiện hành và thực tiễn áp dụng.

Cơ sở pháp lý của thủ tục rút gọn trong tố tụng hình sự

Thủ tục rút gọn trong tố tụng hình sự được quy định tại Chương XXXV (từ Điều 456 đến Điều 468) Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2021. Bên cạnh đó, việc áp dụng thủ tục rút gọn còn căn cứ vào các văn bản hướng dẫn thi hành như Thông tư liên tịch số 01/2017/TTLT-VKSNDTC-TANDTC-BCA-BQP-BTP ngày 13/12/2017.

Khái niệm thủ tục rút gọn trong tố tụng hình sự

Theo quy định tại Điều 456 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015:

“Thủ tục rút gọn là thủ tục được áp dụng để điều tra, truy tố, xét xử nhanh chóng những vụ án hình sự đơn giản, rõ ràng về hành vi phạm tội, người phạm tội, có đầy đủ chứng cứ và không phức tạp về pháp lý.”

Mục tiêu của thủ tục này là đẩy nhanh tiến độ xử lý vụ án mà vẫn đảm bảo đúng pháp luật, quyền con người, quyền bào chữa và các nguyên tắc cơ bản của tố tụng hình sự.

Điều kiện áp dụng thủ tục rút gọn trong tố tụng hình sự

Căn cứ Điều 457 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, một vụ án chỉ được áp dụng thủ tục rút gọn nếu đồng thời đáp ứng đầy đủ các điều kiện sau:

• Người bị bắt quả tang hoặc ngay sau khi thực hiện hành vi phạm tội bị phát hiện và có đủ căn cứ xác định người thực hiện hành vi phạm tội.
• Hành vi phạm tội đơn giản, không có đồng phạm hoặc có nhưng vai trò không đáng kể, không có tính chất phức tạp.
• Tài liệu, chứng cứ rõ ràng, đầy đủ, không cần áp dụng các biện pháp điều tra đặc biệt hoặc thời gian dài để xác minh.
• Người bị tạm giữ, tạm giam, bị can, bị cáo không khiếu nại, khiếu kiện về việc áp dụng thủ tục rút gọn.

Cơ quan tiến hành tố tụng có thể quyết định áp dụng thủ tục rút gọn nếu thấy việc này phù hợp với tính chất vụ án và không xâm phạm quyền lợi hợp pháp của các bên.

Quy trình áp dụng thủ tục rút gọn

Giai đoạn điều tra (Điều 458 Bộ luật TTHS)

• Thời hạn điều tra không quá 10 ngày kể từ ngày khởi tố vụ án.
• Nếu vụ án có bị can bị tạm giam, cơ quan điều tra có thể đề nghị Viện kiểm sát gia hạn thêm 5 ngày.
• Điều tra viên, kiểm sát viên cần thực hiện nhanh chóng các hoạt động như lấy lời khai, thu thập chứng cứ, trưng cầu giám định (nếu có).

Giai đoạn truy tố (Điều 459 Bộ luật TTHS)

• Viện kiểm sát ra quyết định truy tố trong thời hạn 3 ngày làm việc kể từ khi nhận được kết luận điều tra.
• Trường hợp cần yêu cầu điều tra bổ sung thì phải thực hiện theo thời hạn rút gọn và có căn cứ rõ ràng.

Giai đoạn xét xử sơ thẩm (Điều 460 Bộ luật TTHS)

• Tòa án phải mở phiên tòa trong thời hạn 7 ngày kể từ ngày nhận được cáo trạng.
• Việc triệu tập và xét xử diễn ra nhanh chóng, thường chỉ trong 1 ngày, nếu không có tình tiết phức tạp phát sinh.

Thủ tục phúc thẩm (Điều 466 – 467 Bộ luật TTHS)

• Thời hạn kháng cáo, kháng nghị không thay đổi so với thủ tục thông thường.
• Tuy nhiên, việc xét xử phúc thẩm phải diễn ra trong vòng 15 ngày kể từ khi Tòa án nhận được hồ sơ.

Những vụ án không được áp dụng thủ tục rút gọn

Theo Điều 458 khoản 2 Bộ luật Tố tụng hình sự, các vụ án sau không được áp dụng thủ tục rút gọn, dù có thể đơn giản về tình tiết:

• Vụ án có người dưới 18 tuổi là bị can, bị cáo hoặc bị hại.
• Vụ án có người bị khiếm khuyết năng lực hành vi tố tụng.
• Vụ án liên quan đến xâm hại quyền con người, quyền trẻ em.
• Vụ án có yếu tố nước ngoài hoặc ảnh hưởng đến quan hệ đối ngoại.
• Vụ án có liên quan đến tổ chức tội phạm hoặc các tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.

Việc không áp dụng trong các trường hợp này nhằm đảm bảo tính thận trọng, đầy đủ và công bằng trong quá trình tố tụng.

Một số bất cập trong thực tiễn áp dụng

Thực tế cho thấy, dù pháp luật đã quy định khá rõ ràng nhưng việc áp dụng thủ tục rút gọn trong tố tụng hình sự còn gặp nhiều bất cập:

• Việc đánh giá “hành vi đơn giản, rõ ràng” vẫn mang tính định tính, dễ dẫn đến cách hiểu và áp dụng khác nhau giữa các cơ quan tố tụng.
• Thời hạn gấp rút trong khi nhiều vụ án dù đơn giản nhưng vẫn cần thời gian để đảm bảo quyền bào chữa.
• Một số trường hợp thiếu sự giám sát từ luật sư, dễ dẫn đến việc áp dụng sai, ảnh hưởng quyền lợi của bị cáo.

Văn phòng luật uy tín tại hà Nội – Dragon khuyến nghị cần có hướng dẫn chi tiết hơn từ Tòa án nhân dân tối cao và Viện kiểm sát nhân dân tối cao nhằm thống nhất áp dụng, đồng thời tăng cường sự giám sát của luật sư trong suốt quá trình tố tụng.

Vai trò của luật sư trong thủ tục rút gọn

Trong thủ tục rút gọn, dù thời gian xử lý nhanh hơn nhưng vai trò của luật sư vẫn vô cùng quan trọng:

• Tư vấn cho bị can, bị cáo hiểu rõ quyền lợi và hậu quả của việc đồng ý áp dụng thủ tục rút gọn.
• Đảm bảo các chứng cứ, tình tiết giảm nhẹ được thu thập và trình bày đầy đủ.
• Trực tiếp tham gia hỏi, tranh tụng tại phiên tòa để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của thân chủ.

Công ty Luật TNHH Dragon – Công ty luật uy tín tại Hà Nội với đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm trong tố tụng hình sự luôn đồng hành, hỗ trợ khách hàng từ giai đoạn điều tra đến xét xử, đặc biệt trong các vụ án áp dụng thủ tục rút gọn.

Thủ tục rút gọn trong tố tụng hình sự là công cụ pháp lý hiệu quả, giúp đẩy nhanh tiến độ xử lý các vụ án hình sự đơn giản. Tuy nhiên, việc áp dụng cần phải tuân thủ nghiêm ngặt các điều kiện luật định nhằm tránh xâm phạm đến quyền con người, quyền bào chữa và nguyên tắc xét xử công bằng.

Nếu bạn cần văn phòng luật sư tư vấn luật hình sự tham gia tố tụng hình sự, hãy liên hệ Công ty Luật TNHH Dragon để được hỗ trợ tận tình và chuyên nghiệp.